Bước vào thập niên 1980, mô hình quản lý kinh tế kế hoạch hóa tập trung của nhiều nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới bắt đầu bộc lộ những hạn chế, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ. Trước tình hình đó, nhiều Đảng Cộng sản, trong đó có Đảng Cộng sản Việt Nam, đã nhận thức được tầm quan trọng của đổi mới, cải cách đất nước, đặc biệt là đổi mới cơ chế quản lý kinh tế. Vậy hành trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế ở Việt Nam diễn ra như thế nào? Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Bối Cảnh Lịch Sử Của Công Cuộc Đổi Mới Cơ Chế Quản Lý Kinh Tế
Vào những năm 1980, cơ chế quản lý kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp ở các nước xã hội chủ nghĩa, trong đó có Việt Nam, đã bộc lộ nhiều bất cập, kìm hãm sự phát triển kinh tế – xã hội. Nền kinh tế khép kín, quan hệ sản xuất trì trệ, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, những biến động chính trị thế giới, đặc biệt là cuộc khủng hoảng và tan rã của Liên Xô và Đông Âu, càng cho thấy tính cấp bách của việc đổi mới.
Trước những thách thức to lớn đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận thức sâu sắc về yêu cầu khách quan của lịch sử, từ đó đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, trong đó đổi mới cơ chế quản lý kinh tế là then chốt.
Những Bước Đi Đầu Tiên Trên Con Đường Đổi Mới Cơ Chế Quản Lý Kinh Tế
Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương khóa IV (tháng 9/1979) được xem là mốc khởi đầu quan trọng, đánh dấu sự thay đổi trong tư duy quản lý kinh tế. Lần đầu tiên, Đảng ta đưa ra quan điểm phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, mở đường cho việc hình thành và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa sau này.
Tiếp nối tinh thần đó, một loạt các chính sách, nghị quyết quan trọng đã được ban hành, thể hiện rõ quyết tâm đổi mới của Đảng và Nhà nước:
- Chỉ thị 357 của Chính phủ: Cho phép nông dân được nuôi và mua bán trâu bò, tạo điều kiện cho phát triển sản xuất nông nghiệp.
- Chỉ thị số 100 của Ban Bí thư: Về “cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm lao động và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp”, góp phần giải phóng sức sản xuất ở nông thôn.
- Hội nghị Trung ương 6 khóa V (7/1984): Nhận định nền kinh tế nước ta cần một cơ chế quản lý năng động, xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp, thực hiện đúng đắn tập trung dân chủ.
- Hội nghị Trung ương 7 khóa V (12/1984): Khẳng định sự cần thiết phải nhanh chóng bãi bỏ chế độ tập trung quan liêu, bao cấp, chuyển toàn bộ nền kinh tế sang hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa.
- Hội nghị Trung ương 8 khóa V (6/1985): Quyết định việc cải cách giá cả, tiền lương, tài chính và tiền tệ, tạo bước chuyển căn bản từ cơ chế quản lý cũ sang hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa.
Đại Hội VI (1986) – Bước Ngoặt Lịch Sử Đánh Dấu Sự Chuyển Biến Về Chất Trong Đổi Mới Cơ Chế Quản Lý Kinh Tế
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (12/1986) đã chính thức khẳng định đường lối đổi mới toàn diện đất nước, trong đó đổi mới cơ chế quản lý kinh tế giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Đại hội đã đề ra những quan điểm mang tính đột phá:
- Đổi mới cơ chế quản lý kinh tế trên cơ sở đổi mới cơ cấu kinh tế, chấp nhận kinh tế nhiều thành phần và chuyển sang nền sản xuất hàng hóa.
- Xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp, xây dựng cơ chế quản lý có kế hoạch theo phương thức hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa, đúng nguyên tắc tập trung dân chủ.
- Hình thành thị trường thống nhất với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế; Nhà nước điều tiết giá bằng các biện pháp, công cụ kinh tế.
Từ sau Đại hội VI, quá trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế ở Việt Nam tiếp tục được triển khai và hoàn thiện từng bước, đưa đất nước từng bước vượt qua khó khăn, đạt được những thành tựu to lớn về phát triển kinh tế – xã hội.
Thành Tựu Và Bài Học Kinh Nghiệm
Công cuộc đổi mới cơ chế quản lý kinh tế ở Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế – xã hội, bước vào thời kỳ phát triển mới. Những thành công này có được là nhờ:
- Sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Sự đồng lòng, quyết tâm của cả hệ thống chính trị và toàn dân tộc.
- Sự vận dụng sáng tạo, phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.
Bên cạnh những thành tựu, quá trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế ở Việt Nam cũng rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu:
- Luôn bám sát thực tiễn, đổi mới phù hợp với từng giai đoạn phát triển.
- Coi trọng công tác xây dựng Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng.
- Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, tạo sự đồng thuận trong xã hội.
Có thể khẳng định rằng, đổi mới cơ chế quản lý kinh tế là một bước ngoặt lịch sử, tạo động lực to lớn cho sự phát triển của đất nước. Những thành tựu đã đạt được trong hơn 35 năm qua là minh chứng rõ nét cho sự đúng đắn của đường lối đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo.
